W lipcu ubiegłego roku informowaliśmy Was o zasadach, których należy przestrzegać, aby w pełni legalnie i bez łamania praw autorskich, wykorzystywać wizerunki polskich środków płatniczych w reklamie. Do tej pory, aby jego użycie było możliwe, konieczne było każdorazowe uzyskanie zgody (złożenie wniosku z projektem) od NBP oraz autora samego projektu.

Doczekaliśmy się jednak zmian, zaszły one w drugiej połowie lutego br. i znacznie uprościły proces wykorzystywania wizerunków polskich banknotów w reklamie.

Najważniejszą zmianą jest to, że teraz nie ma już konieczności każdorazowego uzyskiwania zgody. Najeży jedynie przestrzegać tak zwanych dobrych praktyk opisanych w znajdującym się na stronie internetowej NBP dokumencie. Jest to swoista licencja na wykorzystywanie – jej zastosowanie daje nam praco do korzystania z wizerunku.

Co znajdziemy w dobrych praktykach?

Znajdujący się na stronie internetowej NBP tekst nie jest szczególnie długi, nie jest też skomplikowany. Jego lwia cześć dotyczy poprawnego tworzenia reprodukcji, czyli takich form wykorzystania wizerunku, które mogą być wzięte za faktyczny środek płatniczy i wprowadzić w błąd odbiorcę. Regulacje Narodowego Banku Polskiego odnoszą się do trzech podstawowych metod ich tworzenia: reprodukcji jednostronnej (strona przednia lub tylna), dwustronnej oraz fragmentarycznej.

Reprodukcję jednostronną można stworzyć, jeśli spełnimy jeden (wybrany przez nas) warunek z dwóch poniższych:

Podczas tworzenia dwustronnej reprodukcji wymaga się natomiast, aby spełnione zostały co najmniej dwa z trzech wymienionych poniżej warunków:

Reprodukcja strony przedniej lub strony odwrotnej banknotu we fragmencie wymaga od nas natomiast, aby spełnione zostały na raz warunki:

Zasady te mają chronić przede wszystkim bezpieczeństwo banknotów oraz zabezpieczać ich użytkowników przed fałszerstwem. Jeśli więc chcemy stworzyć reprodukcję całości banknotu w sieci, należy spełnić następujące warunki:

Przy wykorzystywaniu internetowym należy pamiętać, że reprodukcją są tylko te grafiki, które przedstawiają banknot czy monetę na płasko, w widoku od góry pozwalającym da późniejsze wydrukowanie. Reprodukcją natomiast nie są w tym znaczeniu wszelkie fotografie przedstawiające scenki, kompozycje, pieniądze leżące na stole, czy trzymane przez modelkę. Te nie muszą być w jakikolwiek sposób oznaczone. Podobne zasady dotyczą wykorzystywania wizerunku monet.

Co ciekawe, niektóre programy graficzne, w tym także Photoshop, posiadają wbudowane ograniczania uniemożliwiające otwieranie projektów zawierających wizerunki pieniędzy w formie widzianej od góry. Podczas próby wklejenia oraz otwarcia takiej grafiki, automatycznie zostajemy przekierowani na stronę CBCDG. Dla zastosowań internetowych łatwo sobie z nim jednak poradzić – wystarczy zmniejszyć zdjęcie w innym programie (na przykład IrfanView) i później otworzyć w Photoshopie. Jest to także bardzo fajny wskaźnik, czy dane zdjęcie jest reprodukcją czy zwykłym zdjęciem w jakimś kontekście – jeśli program pozwoli nam na otwarcie – nie mamy prawdopodobnie styczności z reprodukcją.

Księga znaku polskich środków płatniczych, czyli co robić wolno, a czego lepiej unikać

Najważniejszą częścią dobrych praktyk dla mnie (a więc prawdopodobnie także dla Was) jest ta, poświęcona zasadom wykorzystywania wizerunków w reklamie, nie w formie reprodukcji, a zwykłego zdjęcia. Najważniejszym celem powstania dobrych praktyk jest zagwarantowanie właściwego wykorzystania wizerunku polskich pieniędzy – zachowania ich powagi i szacunku i poprawnego znaczenia (jako środka płatniczego). Należy mieć to zawsze na uwadze i wszelkie wątpliwości rozważać właśnie przez ten pryzmat. Poniżej, oprócz tekstów, zamieściłam także przykłady dobrych i złych sposobów wykorzystywania zdjęć banknotów, oznaczone zostały one odpowiednio zieloną i czerwoną linią.

Własny król, własne logo

Niedozwolone, w żadnej formie, jest modyfikowanie samego projektu banknotu, na przykład poprzez zmianę wizerunku władcy (na przykład na swoje zdjęcie), orła w koronie, nominału, nazwy kraju oraz nazwy emitenta. Ogólnie rzecz ujmując istotne jest po prostu to, aby banknot zawsze pozostał faktycznym banknotem, a jego wygląd i projekt został uszanowany. Wiąże się to bezpośrednio z ustawą o prawie autorskim, które mówi, że bez wyraźniej zgody autora, nie wolno wprowadzać zmian w jego projekcie.

Niszczenie, gniecenie, palenie

Nie wolno także wykorzystywać wizerunków banknotów w sposób dezawuujący ich powagę. Zabronione jest prezentowanie wszelkich form niszczenia, jak dziurawienie, przerywanie, palenie banknotu.

Bardzo obrazowy przykład gniecenia pieniędzy, wykorzystanie takiej grafiki jest niedozwolone. Wbrew moim przewidywaniom, znalezienie takich zdjęć jest dość trudne.

Składanie w figury

Palenie czy gniecenie pieniędzy nieszczególnie przydaje się w reklamie, o wiele częściej spotyka się składanie ich w finezyjne twory. W serwisach stockowych znajdziecie sporo zdjęć na których pokazane zostały banknoty złożone w konkretne kształty. Kredyt na samochód? Flota banknotów jako samochody. Hipoteczny? Domek z banknotów. Jak się jednak okazuje, Narodowy Bank Polski uznaje to za złą praktykę, radzimy więc unikać takich ozdobników.

Powyżej dwa wspomniane wcześniej przykłady. Same grafiki wyglądają dość ciekawe, bawią się jednak wizerunkiem polskich banknotów w niedozwolony sposób.

Dobrych przykładów także nie brakuje. Powyższe zdjęcie zawiera klimatyczną kompozycję świąteczną. Całość wypada bardzo pozytywnie, ale sam banknot nie został pognieciony (jedynie zwinięty w estetyczny rulon), można więc spokojnie takie zdjęcie wykorzystać.

Przycinanie banknotów

NBP nie ma natomiast niczego przeciwko przycinaniu banknotów, należy jednie pamiętać, aby zwracać szczególną uwagę na sam proces. Widoczna część banknotów powinna być nie mniejsza niż 1/3 całego jego obszaru, a ucięcia nie powinny znajdować się w miejscach wrażliwych, takich jak orzeł, napis Narodowy Bank Polski czy wizerunek władcy. Wszędzie, tak i też tutaj, należy zachować zdrowy rozsądek. Oczywiście jeśli banknot jest w jakiś sposób częściowo przykryty (na przykład przez rękę), nie będzie to stanowić problemu. 

Dwa przykłady przycinania polskich banknotów. Z lewej strony przecięty został wizerunek władcy. Z prawej poprawna wersja. Widok jest płaski, więc aby wykorzystywać go, konieczne jest także nałożenie na grafikę widocznego napisu reprodukcja. Warto pamiętać, że jeśli wykorzystujemy obszar mniejszy niż 1/3 powierzchni reprodukowanej strony przedniej lub odwrotnej banknotu, nie ma konieczności oznaczania jako wzór.

W tym wypadku wizerunek orła w koronie został przykryty przez rękę modelki, jest to jednak część kompozycji, a więc takie zastosowanie jest dozwolone.

Zły kontekst

W wykorzystaniu wizerunków banknotów i moment istotny jest także kontekst, musi on mieć bowiem związek z funkcja środka płatniczego. Nie powinno się więc wykorzystać zdjęć banknotów jako tło, czy inny ozdobnik graficzny, jeśli związana z danym elementem treść tego nie wymaga. Z tego samego powodu tekstury materiałów wykorzystane później do szycia ubrań, łamią zasady dobrych praktyk.

W tym przypadku banknoty nie są pogniecione czy poniszczone, jednak zostały użyte jako ozdobnik, tło dla całej kompozycji, co także łamie zasady dozwolonego użytku. Ich użycie w tej kompozycji jest nieuzasadnione.

Powyższa grafika prezentuje polski pieniądz jako tło, jego użycie odnosi się jednak jednoznacznie do formy środka płatniczego.

Substancje szkodliwe

Wizerunku polskich banknotów nie powinno się także wykorzystywać do promowania używek i innych substancji szkodliwych. Nie znajduje się to na liście, jednak prawdopodobnie warto unikać także tematyki związanej z prostytucją, hazardem czy szerzeniem nienawiści.

O autoryzację tekstu poprosiliśmy NBP, możecie być więc pewni, że wszystkie treści, zasady i przykłady w nim zawarte są zgodne z prawdą.