Jak co miesiąc, wracamy z naszym cyklem porad dotyczących uszlachetnień w druku. Kolejną techniką wartą uwagi jest lakierowanie UV. Mówi się, że jest to drugi pod względem popularności i najczęściej używany sposób uszlachetniania druku. Zebrałam dla Was garść istotnych informacji, którymi chętnie się podzielę. Mam nadzieję, że zainspiruję Was do wykorzystywania tej techniki w praktyce. 

Lakierowanie UV to zabezpieczenie druku przed uszkodzeniami zewnętrznymi (zarysowania, otarcia), jak i podniesienie atrakcyjności wydruku pod względem estetycznym. Oprócz tego nadawana jest grubość oraz sztywność papierom, które są cieńsze. Sam proces nie jest skomplikowany – płaszczyzna arkusza jest pokrywana lakierem wybiórczo lub w sposób całościowy. Warstwa lakieru jest utrwalana poprzez promieniowanie UV. W poligrafii istnieją różne rodzaje lakierów, ale o tym nieco później. Uszlachetnienie to jest popularne z uwagi na szybki czas wykonania i zadowalające efekty. Najczęściej lakierowanie UV jest stosowane na katalogi, ulotki, opakowania, kalendarze, okładki.

Główne cele lakierowania UV:

• Dokonanie zmiany, jeśli chodzi o wygląd naniesionej farby w drukarni. Dzięki użyciu lakieru, można uzyskać efekty: połysku, połysku metalizowanego, zmatowienia. Lakier tworzy bezbarwną powierzchnię, co ma wpływ na finalny odbiór barwy, czyli ożywienia i wydobycia nasycenia oraz jaskrawości.
• Zabezpieczenie powierzchni zadrukowanej, tak aby farba nie ścierała się. Najbardziej efektywne jest utrwalanie lakieru promieniami UV, lakierem dyspersyjnym lub olejowym. Jeśli zaś mówimy o lakierach, które będą miały tylko zabezpieczać, to użyjemy lakierów o niskim połysku albo takich, które nie zmienią wrażenia barw, czyli będą neutralne.
• Estetyka projektu, czyli wrażenie wydruku na profesjonalnym papierze fotograficznym.
• Sztywność oraz grubość powierzchni. Ważne jest aby pamiętać, że chcąc zastosować lakier UV na okładkę można użyć papieru o niższej gramaturze, a efekt będzie tak samo dobry, jak w przypadku papieru o wysokiej gramaturze.
• Z uwagi na dużą ilość lakierów w poligrafii, każdy z nich jest wyspecjalizowany i stosowany do konkretnych projektów, m.in. lakiery fotoluminescencyjne – mają za zadanie emitować światło w ciemności.

Tak jak wspominałam powyżej, lakierowanie może odbywać się na całej powierzchni, jak również na wybranych elementach. Mamy zatem do czynienia z lakierowaniem całościowym lub wybiórczym. Lakierowanie całościowe, jak i foliowanie ma nadać danej pracy jeszcze większej trwałości i estetycznego wyglądu. Arkusz po lakierowaniu jest zdecydowanie sztywniejszy niż po zafoliowaniu. Warto jednak wiedzieć, że sztywność ta może doprowadzić do popękania. W poligrafii są różne rodzaje lakierów, jednak lakier UV jest zdecydowanie bardziej odporny, trwalszy oraz bardziej błyszczący niż lakier dyspersyjny czy offsetowy.

Porównując lakierowanie UV do foliowania trzeba wiedzieć, że w przypadku lakierowania nie każde podłoże będzie się nadawać. Eliminuje się papiery niepowlekane oraz takie, które mają niskie gramatury. Używając lakierowania całościowego trzeba być świadomym, że każdy kontakt arkusza z palcami spowoduje odciśnięcie linii papilarnych na powierzchni.

Drugim sposobem uszlachetnienia jest lakierowanie wybiórcze. Jest stosowane w celu uwypuklenia lub podkreślenia wybranego elementu w naszym projekcie. Najczęściej lakierowane są: logo firmy, tekst, zdjęcie, znak graficzny. Najczęściej stosowane są lakiery matowe lub błyszczące.

Obecnie łączy się lakierowanie z foliowaniem, czyli nanoszony jest lakier błyszczący równocześnie z folią matową. To sprawia, że projekt jest elegancki, zabezpieczony, a elementy przewodnie należycie wyeksponowane.

Chcąc zastosować lakier wybiórczy, trzeba przygotować prawidłową maskę, która będzie idealnym odwzorowaniem wymiarów oraz wszelkich elementów w publikacji, które będą lakierowane. Maskę przygotowuje się na dwa sposoby:

• Na docelowej pracy należy narysować piątym kolorem elementy, które będą polakierowane. Istotne jest, aby kolor miał włączony wariant overprint oraz żeby nie czyścił tła, które znajduje się tuż za nim.
• Druga opcja to przygotowanie odrębnego pliku, w którym będą znajdować się tylko te elementy, które mają zostać polakierowane. Wymiar pliku z lakierem musi być identyczny z wymiarem pliku do druku, natomiast element lakierowany ma znajdować się w prawidłowym miejscu.

Zarówno w pierwszym, jak i drugim wariancie maska powinna składać się z jednego 100% koloru, ponieważ masek na lakier wybiórczy nie rastruje się.

Jakie pliki należy przygotować drukarni?

Dla drukarni zazwyczaj należy przygotować trzy pliki, które będą jednakowych wymiarów:

1. „Do druku” – tylko te elementy, które mają zostać wydrukowane,
2. „Maska” – elementy do lakierowania, które są w 100% black,
3. „Pogląd” – elementy drukowane, na które zostały nałożone elementy drukowane.

Nie zaleca się stosowania lakierowania wybiórczego na małe elementy (poniżej 5 mm), ponieważ lakier może ulec rozlaniu.

Jaki papier wybrać?

Przyjmuje się, że każdy papier jest odpowiedni do lakierowania. Jednak w przypadku papieru niepowlekanego (offsetowego) z reguły nie wykonuje się lakierowania, ponieważ może dojść do przebicia lakieru na odwrotną stronę papieru. Nie oznacza to, że nie można tego wykonać, ponieważ stosując zabieg dwukrotnego lakierowania – pierwsze jest wstępne i ma zabezpieczyć powierzchnię przed przesiąkaniem lakieru, natomiast drugie (zasadnicze) wykonuje się na warstwie zabezpieczającej. Jednak najczęściej używanymi papierami do lakierowania UV, są papiery powlekane.

Co do gramatury papieru, to zazwyczaj stosowane są papiery powyżej 150g. Jeśli zastosujemy cieńszy papier, istnieje ryzyko, że papier odkształci się w druku, czyli może zostać pofalowany. To z kolei spowoduje niedokładne nakładanie lakieru i tym samym wpłynie na estetykę naszego projektu. Dlatego żeby uniknąć takich niebezpieczeństw, wybiera się papiery o gramaturze 200g, gdzie problem nie występuje.

A co, jeśli zaprojektowaliśmy elementy w miejscach złamywania i chcemy, aby został położony tam lakier UV? Należy w miejscu, gdzie przebiegają falce narysować białe linie, które będą o grubości ok. 0,5 mm albo 1 mm linie rastrowe. Spowoduje to, że lakier nie zostanie nałożony w tym miejscu, a brak farby w tym miejscu jest niezauważalny gołym okiem.

Czy każdy druk możemy polakierować? Przede wszystkim arkusz drukarski musi być wysuszony przed tym, jak zostanie przekazany do lakierowania. Następnie wietrzy się go, aby przyspieszyć schnięcie farby. Doba to minimalny czas pomiędzy zakończeniem druku, a rozpoczęciem lakierowania.

Warto wspomnieć, że jeśli chcemy lakierować powierzchnię arkusza, należy ten arkusz zadrukować farbami, które przyjmują lakier. Są to farby odporne na rozpuszczalniki oraz alkalia mające zastosowanie w lakierowaniu. O ile drukarnie offsetowe stosują się do tych zaleceń, o tyle w druku cyfrowych dochodzi czasami do uchybień. Wyjątkiem jest maszyna HP indygo, gdzie tonery spełniają wymogi do lakierowania powierzchni arkusza.  

Jak już jesteśmy w temacie lakierów, to można dokonać ich klasyfikacji. W poligrafii podział ten został dokonany ze względu na zastosowanie, skład.

Główne lakiery to:

1. Lakier UV – czyli bohater dzisiejszego artykułu. Lakier nakładany jest na zadrukowaną powierzchnię, a następnie utrwala się go za pomocą promieniowana UV. Składniki wchodzące w skład tego lakieru to modyfikowane dodatki wzmacniające i żywice. Najczęściej stosowany jest w lakierowaniu metodą sitodrukową lub metodą z wałka.
2. Lakier dyspersyjny - istnieje w wersji błyszczącej oraz matowej. Jego głównym składnikiem jest woda, więc jest to lakier ekologiczny, dzięki czemu wykorzystuje się go do uszlachetnień opakowań produktów spożywczych. Schnie poprzez wsiąkanie lub parowanie. Z racji, że lakier zawiera głównie wodę, stosuje się go przy grubszych arkuszach papieru.
3. Lakier olejowy – inaczej zwany lakierem offsetowym. W jego skład wchodzi olej roślinny, a schnięcie następuje poprzez utlenianie związków, które są zawarte w tych olejach. Istnieje wersja błyszcząca oraz matowa. Ten rodzaj lakieru ma słabszą jakość połysku, a na dodatek posiada nieprzyjemny zapach farby.
4. Lakier termiczny – lakier mający wyspecjalizowane pigmenty, które zmieniają barwę zarówno w cieple, jak i zimnie.
5. Lakier fluorescyncyjny – mający farby fotoluminescencyjne, które świecą w ciemności.
6. Lakier zdrapkowy – lakier, który ma składniki pozwalające zdrapywać określoną powierzchnię, a zastosowanie znajduje głównie w popularnych zdrapkach liczbowych.
7. Lakier zapachowy – mający substancje o określonym zapachu, które są uaktywniane podczas potarcia powierzchni.

Lakierowanie UV to technika, która zazwyczaj łączy się z innymi uszlachetnieniami, takimi jak hot-stamping. Warto jednak pamiętać, żeby nie przekombinować z ilością uszlachetnień, bo mają one przede wszystkim wzbogacać projekt, ale też go nie przytłaczać. Cała finezja tkwi w odpowiednim i przemyślanym doborze zarówno surowca, jak i uszlachetnienia, tak aby wszystko stanowiło spójną całość