W dzisiejszym artykule chciałabym opowiedzieć Wam o bardzo ciekawej czynności introligatorskiej, jaką jest sztancowanie, które znać możecie także jako wykrawanie. Ta nazwa jest zdecydowanie prostsza, gdyż sugeruje już do czego nawiązuje ta technika. Jest ona o tyle ciekawa, ponieważ można znaleźć bardzo kreatywne zastosowanie sztancowania np. w komunikacji biznesowej firmy.

Sztancowanie w teorii…

Sztancowanie jest techniką, która polega na wykrawaniu w papierze wybranych kształtów zewnętrznych oraz na tworzeniu różnych, zamierzonych otworów. Jego ogromną zaletą jest fakt, że dzięki tej metodzie można wykrawać bardzo skomplikowane kształty, które nie są do zrealizowania za pomocą np. cięcia gilotyną. Wykrawanie można łączyć z innymi technikami, np. tłoczeniem wklęsłym/wypukłym, bigowaniem czy perforowaniem. Metoda ta jest głównie wykorzystywana do tworzenia oryginalnych kartek, składanych opakowań, wielostronicowych kalendarzy, notesów o ciekawych formach. Wykrawanie jest dokonywane przy pomocy maszyn sztancujących, które nazywane są sztanctyglami. Chcąc zastosować sztancowanie potrzebny jest wykrojnik. Jest on z ogromną siłą wtłaczany na wylot, tak aby trafić prostopadle w podłoże. 

Czym jest wykrojnik?

Wspomniany wyżej wykrojnik jest elementem, który jest nierozerwalnie związany ze sztancowaniem. Narzędzie to ma służyć do wykrawania elementów. Wykrojnik posiada nóż, który ma specjalnie wyprofilowane ostrze. Oprócz elementów pozwala również wygniatać linie (rowkowanie), którym nadawany jest specjalny kształt w papierze. Stosując wykrojnik można mieć pewność, że zaprojektowane wcześniej elementy zostaną idealnie odwzorowane. Używa się różnych noży, m.in. perforujących, bigujących, z otwornicami o różnych wymiarach. Dzięki temu w trakcie jednego procesu możliwe jest wykonanie wielu czynności technicznych w tym samych czasie. To z kolei przekłada się na oszczędność kosztów i czasu. Wykrojniki posiadają dodatkowo listwy gumowe, które mają za zadanie wypchnięcie wykrawanego papieru z wnętrza wykrojnika. Do bigowania używa się listew dwupunktowych, czyli o grubości 0,7 mm. Do przygniatania papieru o wyższej gramaturze stosowane są bigi trzypunktowe, w tym przypadku grubość listwy wynosi 1,05 mm.

Metody sztancowania

W sztancowaniu można rozróżnić m.in.:

• Sztancowanie płaskie – podstawowa metoda, która pozwala uzyskać wykrojniki do kartonów, tektur, co da możliwość pozyskania produktów, które są używane w reklamach i produkcji. Tutaj ostrza pracują góra-dół. 
• Sztancowanie rotacyjne – w tym przypadku ostrza poruszają się obracając na cylindrze maszyny. O tym rodzaju mówi się, że jest efektywniejszy niż wykrawanie płaskie. 

Sztancowanie świetnie łączy się ze specjalistycznym laminowaniem, dzięki któremu można otrzymać efekt „okienka”, czyli pokrycia otworu w konkretnym arkuszu folią transparentną. Takie laminowanie jest zarówno bardziej ekonomiczne, jak i wydajne w produkcji niż wklejanie okienek.

Do czego używa się sztancowania?

Wykrawanie jest wykorzystywane w wielu branżach, począwszy od celów marketingowych firmy, poprzez samą produkcję. Najczęściej przy pomocy tej metody wykonuje się etykiety samoprzylepne, notesy. Część z tych gotowych produktów wykorzystuje się w codziennej pracy biurowej, natomiast pozostałe wykorzystywane są do zareklamowania siebie czy firmy, m.in. wizytówki, ulotki. 

Wykrawanie pozwala na wykonanie projektów takich jak:

• Kartki świąteczne oraz okolicznościowe o ciekawych kształtach,
• Składane opakowania,
• Naklejki, Etykiety,
• Teczki,
• Wizytówki,
• Indywidualne koperty ozdobne,
• Kalendarze wielostronicowe,
• Karty rabatowe,
• Okładki folderów,
• Torby reklamowe,
• Zawieszki na klamki. 

Z czym połączyć sztancowanie?

Wykrawanie można połączyć z takimi metodami jak:

• Perforowanie,
• Bigowanie,
• Nacinanie górnej części podłoża. 

Perforowanie jest czynnością introligatorską, która ma za zadanie nacinać podłoże drukowane w taki sposób, aby mogło być odrywane i oddzielane bez żadnego problemu. Aby wykonać perforowanie, używa się wykrojników, które pracują na maszynie sztancującej. Metoda ta pozwala wykonać w materiale drukowanym różne otwory, kształty zewnętrzne. Zastosowanie to głównie kupony, bony rabatowe, vouchery. 

Bigowanie to proces, który ma ułatwić zginanie materiału w konkretnym miejscu na papierze. Dokonuje się go przy pomocy: noży bigujących, układu rolek, listew perforujących, noży przekrawających, noży krążkowych, noży perforujących.

Rycowanie (nakrawanie) to metoda wycinania konkretnych kształtów (przy pomocy matryc) lub pasów (przy pomocy obrotowych nożyków) z papieru samoprzylepnego, folii samoprzylepnej itp., nie przecinając podłoża, do którego są przylepione. Po wykonaniu rycowania można odklejać część użytkową, zostawiają przy tym na podłożu zbędne resztki. 

Istotne informacje techniczne dotyczące wycinania:

• Format minimalny arkusza 420x315
• Format maksymalny arkusza 1040x740,
• Minimalna gramatura 100g,
• Maksymalna gramatura 500g,
• Odległość pomiędzy przednią krawędzią arkusza, a pierwszym nożem powinna mieć co najmniej 12 mm,
• Odległość pomiędzy sąsiednimi nożami nie może być mniejsza niż 5mm,
• Wykrawane elementy muszą być wyprowadzane z maszyny w oryginalnym, pełnym arkuszu,
• W sytuacji, w której dokonuje się wycinania użytków w czasie sztancowania, zaleca się wykonanie poprzez prace ręczne wyrywania użytków z arkusza.

Sztancowanie jest metodą, która pozwala realizować ciekawą komunikację wizualną, ponieważ można wymyślać wiele różnorodnych kształtów/liter. Ogranicza nas tak naprawdę jedynie wyobraźnia. Odpowiednio przygotowany wykrojnik przyczynia się do tworzenia ciekawych i unikatowych prac. Wszystko zależy od motywu przewodniego projektu, który zawsze powinien współgrać z założoną wcześniej koncepcją.