Prawo i umowy, to ta część pracy grafika freelancera, która w większości prawdopodobnie nie należy do jego ulubionych. Twórcy woleliby myśleć o tym mało, a najlepiej w ogóle. Niestety w dzisiejszych czasach zabezpieczenie siebie i swojego dzieła, to konieczność, na którą każdy powinien się przygotować. W dzisiejszym artykule przedstawię Wam kluczowych elementów, które powinniście wziąć pod uwagę podczas konstruowania własnych umów.

Umowa o dzieło, czy zlecenia?

Graficy stoją przed wyborem pomiędzy dwoma umowami – umową zlecenia lub o dzieło.

Przedmiot umowy zlecenia, czyli powierzone Tobie zadanie, ma stan ciągły, powtarzalny. Zobowiązujesz się w niej do dokonania pojedynczej lub szeregu pewnych czynności. Odróżnia to już na początku umowę o dzieło od umowy zlecenia.

Natomiast, przedmiotem umowy o dzieło jest konkretnie oznaczony rezultat, którego będzie domagał się klient – zamawiający. To właśnie ta umowa będzie najczęściej wybierana dla uregulowania zasad współpracy przy pojedynczych zleceniach. Od Twojej pracy oczekuje się efektu, który będzie w umowie konkretnie oznaczony – grafika, która powstanie na zlecenie klienta. W umowie o dzieło, która dzisiaj nas interesuje, zawrzesz wszystkie informacje niezbędne do poprawnego wykonania dzieła. Określisz zasady współpracy, wprowadzania poprawek oraz przeniesiesz majątkowe prawa autorskie do powstałego utworu. Rezultat pracy grafika-freelancera jest idealnym przykładem przedmiotu umowy o dzieło.

Umowa zlecenia także znajdzie zastosowanie przy tym zawodzie. Będziesz musiał ją zawrzeć między innymi, gdy zobowiążesz się do wykonania wielu zadań w dłuższym czasie.

Pisemnie, mailowo, czy ustnie?

Umowa o dzieło może zostać zawarta w dowolnej formie. Zapamiętaj jednak, że tylko i wyłącznie w formie pisemnej możesz przenieść majątkowe prawa autorskie do utworu. Przy ustnym lub mailowym zawarciu umowy, będziesz miał do czynienia z domniemaniem udzielenia licencji niewyłącznej. Umowę o dzieło, o której dzisiaj piszę, najlepiej zawrzeć w formie pisemnej. Forma pisemna nie oznacza wysłanego skanu przez maila. Klient musi odesłać Ci podpisaną drukowaną wersję umowy pocztą – i vice versa.

Podpis skopiowany do umowy w formie elektronicznej, stworzony na tablecie, wklejony w photoshopie i umowy zawarte ustnie, przez maila, facebooka i inne media, aktualnie nie będą uznawane za formę pisemną. Wyjątkiem jest podpis elektroniczny weryfikowany kwalifikowanym certyfikatem, który dotychczas posiada bardzo mało osób.

Ustal etapy powstawania projektu

Musisz ustalić etapy powstawania Twojego dzieła. Harmonogram prac może przybrać formę zapisów w głównej treści umowy, jak i zostać dodany jako załącznik do niej. Podziel powstawanie projektu na kilka części. Kilka, ponieważ każdy z etapów przedstawisz klientowi do akceptacji. Zakończenie etapu i każdorazowa akceptacja może wiązać się z zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia. Równocześnie, określ proces samej akceptacji każdej części dzieła. Pozwoli Ci to uniknąć późniejszych niedomówień. Przy mniejszych projektach używaj maila, a przy większym, protokołu odbioru.

Poprawki do projektu

Przechodząc dalej, warto określić zasady wprowadzania poprawek. Jak już wspomniałem, każdy z etapów powinien kończyć się akceptacją lub nie, części projektu. Musisz ustalić termin oraz sposób dostarczania poprawek przez klienta. Unikniesz problemu ze zbyt dużą ilością i jakością poprawek do swojego dzieła.

Określ, czy poprawki powyżej jakiejś ilości lub wtedy, gdy klient będzie chciał zmienić coś, co zostało już zaakceptowane, będą przez Ciebie brane pod uwagę w cenie wynagrodzenia, czy należne Ci będzie dodatkowe wynagrodzenie godzinowe. Zwróć uwagę na zapisy mówiące o procedurze informowania o poprawkach, terminach na ich wdrożenie oraz ich ilości, wielkości i czasie do kiedy klient musi je zgłaszać.

Wskazanie osoby do kontaktu

Biorąc udział w większych przedsięwzięciach nie raz już widziałeś taki zapis i nie jest on dla Ciebie czymś obcym. W celu uniknięcia późniejszych kłopotów w swojej pracy warto wskazać konkretne osoby decyzyjne już na etapie tworzenia umowy. Osoby takie będą odpowiedzialne za bezpośredni kontakt z Tobą, przekazywanie Ci materiałów, informacji oraz, co najważniejsze, akceptacji każdego z etapów. Jeżeli projekt rozłożony jest w czasie, określ także sposób zmiany tych osób. Etatowcy lubią się zmieniać w większych firmach.

Przeniesienie praw autorskich i licencja

W przypadku umowy o dzieło, grafikę tworzyć będziesz na zamówienie klienta i od zera – przy okazji wkładając w nią swój czas, doświadczenie i wkład twórczy.

Wcześniej wspomniałem, że w umowach z grafikiem spotyka się najczęściej zapisy o przeniesieniu majątkowych praw autorskich. Inny sposób na korzystanie z Twoich praw do stworzonego utworu to udzielenie odpowiedniej licencji. Zawsze zalecam dokładne określenie miejsc, gdzie mają być wykorzystane utwory. Nie musisz używać prawniczego i zawiłego języka – nie bój się napisać tego w jak najprostszy, ale zrozumiały dla każdego sposób. Kolejną rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę, są prawa zależne i możliwość modyfikowania projektu grafiki przez zamawiającego. Umowa powinna uregulować te kwestie, ponieważ samo przeniesienie praw autorskich nie ma wpływu na tzw. prawa zależne.

Prawa autorskie mogą obejmować zarówno całość projektu tj. efekt, jak i pliki źródłowe. Pozostawiam do Twojej decyzji, czy udostępnisz wyłącznie dzieło, czy także pliki źródłowe z możliwością wprowadzania modyfikacji przez klienta. Oprócz wskazania pól eksploatacji dodaj także informacje o momencie, w którym zostaną przeniesione prawa. Możesz ograniczyć zamawiającego i na przykład przekazać mu prawa dopiero z chwilą zapłaty wynagrodzenia.

Twoja grafika w Twoim portfolio

Czy możesz udostępnić stworzony przez siebie projekt grafiki w portfolio? Odpowiedź nie jest tak oczywista i prosta. Nie wchodząc w szczegóły, jedna strona sporu w doktrynie zgadza się na takie działania ze względu na Twoje osobiste prawa autorskie. Natomiast, druga strona ogranicza Ci to prawo ze względu na przeniesienie majątkowych praw autorskich na klienta. Rozwiązaniem tego problemu jest umieszczenie odpowiednich postanowień w umowie, które pozwolą Ci (lub nie) na takie działania.

Oznaczanie autorstwa grafiki

Oznaczenie autorstwa utworu należy do niezbywalnych osobistych praw autorskich. Jednak można je ograniczyć poprzez ich „niewykonywanie”. Takie działanie ma sens wtedy, gdy medium, w którym będzie udostępniana grafika, nie będzie pozwalała na podpis autora, lub, gdy przy projekcie będzie brało udział więcej osób. Dodaj zapis w swojej umowie o dzieło, który dokładnie określi treść stopki, logo i odsyłacz, który ma kierować do Twojego portfolio.

Inne postanowienia w umowie

Zwróciłem Wam uwagę na kilka ważnych punktów, które zabezpieczą Twoje interesy na wypadek kłopotów i niewłaściwego korzystania z twojego dzieła. W umowie powinieneś uregulować także kwestie dotyczące:

• wysokości wynagrodzenia,
• sposobu przekazania dzieła,
• kar umownych za niedotrzymanie terminów,
• klauzul o zachowaniu poufności,
• zakazu konkurencji.

A może jakieś pytania?

Jeśli gnębią Was jakieś problemy i pytania z zakresu umów i prawa autorskiego – zapraszam do zadawania pytań w komentarzach pod tym artykułem, na wszystkie, albo te najciekawsze (w zależności od ilości) odpowiem w kolejnym artykule.