Chcąc rozpocząć cykl naszych eksperckich porad, należy tak naprawdę rozpocząć od podstaw, dzięki którym unikniemy błędów w zrozumieniu tematów i łatwiej będzie nawigować nam po papierowym świecie, do którego (mam nadzieję) chętnie ze mną wkroczycie.

Zacznijmy od samej definicji papieru. Nazywana jest nim masa włóknista pochodzenia organicznego, jest on produkowany poprzez równomiernie ułożenie włókna na sicie. Papier tworzony jest w dwóch wersjach: w arkuszu bądź wstęgi, która jest nawijana na zwoje. Następnie uformowana masa trafia na sito, gdzie jest odwadniana, prasowana, suszona oraz odpowiednio gładzona. Warto też wspomnieć, że poza włóknami organicznymi papier może zawierać substancje niewłókniste, zwane wypełniaczami organicznymi, m.in. skrobię ziemniaczaną oraz wypełniacze nieorganiczne, czyli minerały jak na przykład gips, kreda, a na dodatek substancje chemiczne czy barwniki. Wypełniacze mają nadać pewnych właściwości dla danego papieru – takich jak gładkość, białość, nieprzeźroczystość, odcień czy samozerwalność.

Podstawowe rodzaje papieru

Po krótkiej definicji papieru, możemy dokonać ich podstawowego podziału:

• Powlekany i niepowlekany (papier kredowy, papier offsetowy)
• Syntetyczny
• Samoprzylepny
• Samokopiujący
• Kartony (GC1, GC2, GD2, SBS)
• Tektury (introligatorskie)
• Papiery ekologiczne (powlekane i niepowlekane)
• Papiery ozdobne

Stosując ten podział warto wyjaśnić różnicę między dwoma bazowymi grupami produktowymi: papierem powlekanym i niepowlekanym. Aktualnie w większej mierze używane są papiery niepowlekane, w drukarniach (szczególnie tych online) znajdziecie je pod hasłem „papier offsetowy”. Niepowlekane oznacza, że papiery te nie mają specjalnej powłoki, która powoduje, że papier jest bardziej trwały, a drukowane na niej zdjęcia – bardziej błyszczące.

Papiery powlekane posiadają taką powłokę, dzięki czemu można uzyskać większy kontrast. Najczęściej spotykanym rodzajem wykorzystywanym masowo jest tak zwana „kreda”. Na tych papierach często drukowane są zdjęcia, obrazy. Dodatkowo są one bardziej ekonomiczne. W obrębie tej grupy produktowej można wyszczególnić rodzaje: błyszczący, matowy, półmatowy. To od nas zależy, na jakim efekcie najbardziej nam zależy – przy zdjęciach najczęściej wybieranym powleczeniem jest jednak błysk.

Kolejną grupą są papiery syntetyczne. Wyglądają jak matowe papiery powlekane i w bardzo łatwy sposób się zadrukowują, oprócz tego są odporne na ścieranie, wodę, przedarcia oraz warunki atmosferyczne. Dzięki temu można je wykorzystać na etykiety na produkty ogrodnicze, żywnościowe czy też do produkcji map drogowych.

Papier samoprzylepny jest połączeniem papieru wierzchniego z warstwą kleju oraz papieru podkładowego z warstwą silikonu. Na rynku istnieje szeroka gama papierów i folii samoprzylepnych do druku offsetowego, HP Indigo, laserowego oraz takie przeznaczone do produkcji etykiet. W obrębie nich można wyszczególnić powlekane błyszczące, matowe, jak i niepowlekane oraz kolorowe.

Papiery samokopiujące używane są do dokumentowania transakcji, dowodów kontroli lub prawnych.

Równie ważną grupą produktową są kartony. Na rynku istnieje ich wiele – od kartonów bielonych, po kartony kremowe, jak i z szarym spodem. Istotne jest sprecyzowanie do czego taki surowiec ma służyć, aby dobrać jego przeznaczenie. Dlatego w zależności od techniki zadruku czy zastosowania, trzeba poszukiwać podłoża, które ma odpowiednią grubość, powleczenie, sztywność, białość czy fakturę. Kartony wykorzystuje się m.in. na płyty CD/DVD, okładki na książki, teczki, tablice, standy reklamowe.

Tektury introligatorskie to surowce, które służą do produkcji segregatorów, opakowań kaszerowanych, podkładek, puzzli. Są wyjątkowo sztywne, odznaczają się płaskością leżenia.

Ostatnia już grupa produktowa, czyli papiery ekologiczne. Papiery te są w 100% wykonane z recyklingu i ich cechą charakterystyczną jest świetna jakość druku, przyjazny dla oka odcień bieli, wyjątkowa tekstura oraz wysoka nieprzezroczystość. Posiadają szereg certyfikatów, m.in. Ecolabel, FSC, Blue Angel. Papiery ekologiczne są wykorzystywane przez firmy chcące być odpowiedzialne społecznie (CSR).      

Podstawowe parametry papieru

Papiery posiadają także inne parametry, m.in. gramaturę, grubość, białość, barwę, nieprzezroczystość, wytrzymałość. Dzięki temu można dobrać go w taki sposób, aby spełniał wymogi danego projektu.

Gramatura to oznaczenie gęstości papieru, a to wiąże się jego sztywnością. Im mamy wyższą gramaturę, tym arkusz staje się cięższy. Ma to bezpośredni wpływ na strukturę, na grubość. Parametr ten ma przełożenie na dobór surowca pod projekt, na przykład na wizytówki zazwyczaj stosowany jest sztywniejszy papier (250 g – 450 g i więcej), w przypadku papieru użytego do wnętrza publikacji jest to 80 g – 150 g. W poligrafii najczęściej można spotkać gramatury od 40 g do 450 g (bywają wyjątki, gdzie gramatura może wynieść nawet 700 g, dotyczy to jednak papierów ozdobnych o których wspomnę nieco później). Wybierając papier na wizytówki bardzo ważna jest gramatura, dlatego warto wybrać papier co najmniej 250 g o wysokim stopniu nieprzeźroczystości, tak aby zadruk nie przebijał na drugą stronę. Do tego celu najczęściej stosuje się papiery ozdobne.

Wspomniana wyżej gramatura jest powiązana z grubością. Warto znać ten parametr, jeśli nasz projekt dotyczy większych wydruków, bądź też oprawiania dokumentów. Dla przykładu arkusz zwykłego papieru biurowego białego 80g to od 0,08 do 0,10 mm.

Kolejny parametr dotyczy białości papieru. Stanowi ona walor estetyczny zarówno dla papierów drukowanych, jak i tych które służą do pisania. Dla porównania papier gazetowy posiada 65% białości zaś papier powlekany ma już 93% białości. Jeśli papier wyróżnia się wyjątkową białością, wówczas jakość wydruku będzie lepsza, szczególnie gdy drukujemy w kolorze.

Drukując na papierze należy pamiętać, aby uniknąć pewnych wpadek, które mogą zniszczyć nasz projekt. Jedną z nich jest prześwitywanie druku na odwrotnej stronie. Przyczyną takiej sytuacji jest zazwyczaj nieodpowiedni papier, dlatego warto zasięgnąć opinii osób związanych z branżą poligraficzną, aby temu zapobiec. Co oznacza sformułowanie „nieodpowiedni papier”? Oznacza to, że papier zawiera niewystarczającą ilość wypełniaczy albo papier jest zbyt cienki, wręcz przezroczysty. Aby tego uniknąć należy wybierać papiery z dużą zawartością ścieru drzewnego jak i zadrukować go cieńszą warstwą danej farby.

Może dojść też do sytuacji, gdzie druk będzie wręcz przebijać na drugą stronę. To oznacza, że farba za mocno wsiąknęła w papier. Przyczyny mogą być dwie: również nieodpowiedni papier oraz zbyt rzadka farba. W przypadku nieodpowiedniego papieru chodzi o zbyt cienki i zbyt słabo klejony papier, przez co farba wsiąka na tyle głęboko, że przebija się na tylną stronę. W takim wypadku należy zastosować wyższą gramaturę i lepsze klejenie. Zbyt rzadka farba to efekt jej rozcieńczania. Warto unikać dodawania środków, które powodują rozrzedzenie.

Warto też wspomnieć o kolejnym w tym zestawieniu parametrze, czyli wytrzymałości. Jest to ważne dla papierów pakowych czy papierów używanych do tworzenia map. Aby zmierzyć wytrzymałość używa się aparatów Elmendorfa i zrywarek.

Barwa papieru to parametr, który często stanowi wizualną i nieodzowną część projektu. Do tego celu używane są papiery barwione w masie. Dzięki nim często nie potrzeba zbyt wielu zabiegów, aby projekt wyglądał imponująco. Papiery ozdobne, mające ogromną gamę kolorystyczną (wykraczającą nasyceniem i dostępnością barw daleko poza najczęściej spotykaną w drukarniach paletę kolorów CMYK) dają projektantom zdecydowanie większe możliwości. Barwienie powstaje na etapie produkcji, czyli w fazie pulpy. Po zabarwieniu na wybrany kolor pulpa jest formowana w płachty. Papiery te są niezbędne i niezwykle ważne w procesie projektowania m.in. zaproszeń, wizytówek, publikacji. Ich niewątpliwą przewagą w stosunku do papierów białych jest to, że podczas zginania czy przycinania na brzegach nigdy nie pojawi się nam biały kolor. Dodatkowo jest to niezwykle kreatywny i pełen pomysłów obszar, dający grafikowi szereg możliwości twórczych i pozwalający na uzyskanie efektów zdecydowanie innych niż w przypadku pozostałych papierów, np. powlekanych. Papierem ozdobnym nazywa się papier o szczególnych cechach mających za zadanie podniesienie wartości wizualnej danego projektu.

Papiery ozdobne mogą być:

• Gładkie i wyjątkowo gładkie
• Barwione w masie
• Przeźroczyste
• Fakturowane
• Delikatnie Powlekane
• Metalizowane
• Dedykowane do druku cyfrowego

Papiery ozdobne posiadają wiele cech charakterystycznych, które wyróżniają je spośród innych. Są takie, które mają idealną gładkość powierzchni, co ułatwia nadrukowanie tekstu, grafiki i gwarantuje ostrość wydruku. Papiery ozdobne są dostępne w standardowych formatach, czyli B1. Mają bardzo bogatą gamę kolorystyczną - od intensywnych kolorów, po pastelowe i co ważne – rozłożenie koloru na arkuszu zawsze jest równomierne na całej powierzchni, ponieważ barwienie odbywa się całościowo, nie powierzchniowo (co często bywa problemem podczas zadrukowywania całej powierzchni projektu jedną barwą). Papiery barwione w masie mają wysoki stopień nieprzezroczystości i gwarantują trwały kolor, a arkusz papieru nie wyciera się przy użytkowaniu. Ich dużym plusem jest także fakt, że kolor papieru, który jest barwiony w masie, nie będzie rozpuszczać się, gdy dostanie się do niego wilgoć, dlatego część papierów jest dedykowana do malowania farbami.

Oprócz papierów barwionych w masie jest też szereg innych papierów ozdobnych, na przykład fakturowanych, które dedykowane są głównie na zaproszenia, wizytówki, papier firmowy, ponieważ są szlachetne i piękne same w sobie. Na opakowania świąteczne świetnie sprawdzają się papiery metalizowane, które wzbogacą każdy projekt i nie będą wymagać wielu uszlachetnień, aby uzyskać efekt wow.

Warto też wspomnieć o papierach dedykowanych do druku cyfrowego, które są zazwyczaj w formacie 46x32. Aktualnie na rynku jest już szeroka gama papierów ozdobnych do zadruku cyfrowego. Mają one specjalnie przygotowaną powierzchnię, dzięki czemu dają najwyższą jakość druku i mają chronić przez żółknięciem. Są też papiery przezroczyste, czyli tzw. kalki, które są delikatne i dają niezwykłe możliwości, aby zaprojektować niestandardową kreację. Używane są do zaproszeń, jako przekładki w książkach, a nawet na koperty ślubne.

Papiery ozdobne mają tę przewagę nad innymi, że wychodzą na nich przepiękne uszlachetnienia i wszelka obróbka introligatorska. Do najważniejszych uszlachetnień można zaliczyć: hot-stamping, tłoczenie, lakierowanie UV, sztancowanie i kaszerowanie o których wspominać będę w kolejnych tekstach z tego cyklu. To dzięki tym technikom można wzbogacić swój projekt o przepiękne elementy, które w połączeniu z papierem ozdobnym stworzą wyjątkową i unikatową pracę. W papierach ozdobnych nie ma tak naprawdę ograniczeń, co daje ogromną swobodę w działaniu i możliwość rozwijania swoich umiejętności o coraz to nowe i ciekawsze techniki zadruku.