Siatki modułowe to pojęcie, którego historii należałoby wypatrywać jeszcze w średniowieczu. Mimo to, na polskim rynku wydawniczym próżno szukać publikacji, w których zagadnienie gridów byłoby w wyczerpujący i jasny sposób wyjaśnione. Dlatego też na najnowszą publikację wydawnictwa d2d.pl czekałam z niecierpliwością, odkąd zobaczyłam pierwsze zapowiadające jej wydanie posty w mediach społecznościowych.

Pierwsze wrażenia

„Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej” to książka w miękkiej oprawie licząca sobie 144 strony, zamknięta w formacie 179 x 225 mm. Okładkę ma nad wyraz stonowaną, w kolorze brudnego różu z niebieskimi liniami wyrysowanymi w formie tytułowej siatki i z niebieskim grzbietem. Jak nietrudno się domyślić jest to publikacja stosunkowo cienka, jednak zastosowany w niej papier Arctic Silk Plus 130 g/m² sprawił, że poszczególne egzemplarze mają słuszną wagę i dobrze leżą w dłoniach. Jednocześnie stronice są lekko śliskie w dotyku i odrobinę prześwitujące. Nie na tyle, by przeszkadzało to w czytaniu. Książka wygodnie i ładnie się rozgina bez krzywdy dla całej konstrukcji. 

Wnętrze złożone jest drobnym, bezszeryfowym fontem. Ilustracje zaś i wykresy korzystają ze wszystkich dostępnych kolorów. Pobieżne przewertowanie stronic ukazuje zawartość z dużą ilością białej przestrzeni. Zdecydowanie pierwsze skrzypce grają tutaj schematy siatek, nie tekst, ponieważ tego jest po prostu mało. Brak również wyraźnego podziału na rozdziały, a tych – wbrew wstępnym założeniom – jest nad wyraz sporo.

Zawartość

Ta niepozorna książka podzielona została na 36 rozdziałów. W pierwszym autorka przedstawia nam elementy, jakie będą potrzebne do nauki i wykonywania ćwiczeń. Tutaj warto zwrócić uwagę, że Elam posługuje się w swej metodzie obszarem o proporcjach kwadratu, bez marginesów. Kolejne rozdziały prezentują poszczególne elementy ćwiczeń, ich wygląd i przeznaczenie. Rozdział Kompozycja horyzontalna stanowi przejście do pierwszego ćwiczenia. W kolejnych autorka pokazuje różne warianty ułożenia kompozycji względem siatki. Na końcu otrzymujemy uwagi do poszczególnych ułożeń. Następujące po nich 7 rozdziałów to omówienie realnych projektów korzystających z siatek modułowych. Wśród nich znajdziemy ulotki, plakaty, layouty książek oraz stronę internetową.

W dalszej części Elam powraca do ćwiczeń wprowadzając Kompozycję horyzontalno-werykalną. I podobnie jak to było na początku, poprzez schematy i krótkie omówienia prezentuje różne warianty rozmieszczenia tych samych co poprzednio elementów kompozycji. Po ćwiczeniach przedstawia zrealizowane projekty (plakaty i katalog) z wykorzystaniem tegoż właśnie rodzaju kompozycji.

Ostatnim rodzajem jest – najbardziej skomplikowana, zdaniem autorki - Kompozycja diagonalna, która wykorzystuje różne kąty nachylenia i orientacje elementów. W jej przypadku brakuje komentarza do poszczególnych wariantów kompozycyjnych. Interpretacja następuje poprzez analizę schematów i wiedzę, nabytą dzięki wcześniejszym rozdziałom. Ten rodzaj kompozycji również znajduje omówienie w postaci studium przypadku.

Ostatni rozdział to Hierarchia typograficzna, którą również analizujemy poprzez propozycję ćwiczenia z projektowania. Autorka wprowadza do zagadnienia kolejno różne Kompozycje oraz Linie i elementy abstrakcyjne. Finalnie (podążając konsekwentnie wytyczonym schematem książki), obrazuje swoje tezy analizując konkretne projekty.

Książka nie zawiera żadnego zakończenia czy też posłowia, które miałoby ująć w jakikolwiek sposób wnioski z przyjętej metody nauczania, czy też komentarz do wybranych przykładów.

Naprawdę trudno jest mi odnieść się do treści tej książki, ponieważ nie jest ona typową publikacją opisującą wiedzę z zakresu projektowania. „Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej”, to przede wszystkim zbiór zagadnień o charakterze praktycznym, opisanych w sposób oszczędny i - na pierwszy rzut oka – przygotowany z myślą o prowadzeniu zajęć ze studentami projektowania. Jak pisze autorka we wprowadzeniu - Niniejsza książka czerpie z tego, czego nauczyłam się od studentów. Za jej pośrednictwem chcę podzielić się z innymi wykładowcami przydatnym, według mnie, ujęciem tematu i własną metodą dydaktyczną [K. Elam, Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej, Kraków 2019, s. 5.].

Poszczególne „rozdziały” stanowią tutaj zapis kolejnych etapów ćwiczeń z wyjaśnieniem niezbędnych terminów. Tym samym książka Kimberly Elam stanowić ma propozycję podejścia do nauczania zasad stosowania siatek modułowych, a nie dokładne opracowanie zagadnienia. Autorka sprawnie korzysta z teorii i dosyć szerokiego zasobu wiedzy. Co ważne od strony czytelnika, to przede wszystkim to, że aby zrozumieć i cieszyć się z czytania „Siatek…” konieczne jest posiadanie jakiejś wiedzy o gridach, ich konstruowaniu i zastosowaniu. Przynajmniej podstawowej, w zakresie stosowanej terminologii.

Wśród zdecydowanych zalet książki mogę wymienić naprawdę bogaty zasób schematów (w większości zaopatrzonych komentarzem) oraz liczne przykłady analizowane przez autorkę. 

Moja opinia

Czytanie książki Kimberly Elam przypominało dla mnie uczenie się do egzaminu z cudzych notatek. Niby wszystko w nich jest, do tego napisane konkretnie i pokazane na praktycznych przykładach. A jednak pozbawione kontekstu i dodatkowych objaśnień (w tym odniesień do teorii czy historii) jest bardzo trudne do przyswojenia bez sięgania do innych opracowań. Nie jest to książka, z której wyciągniemy wiedzę już po pierwszym przeczytaniu. Raczej propozycja do samodzielnego „przepracowania”. „Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej” proponuję traktować jako jedno z wartościowych, acz fragmentarycznych jedynie odniesień do zagadnienia.

Pozostaje odpowiedzieć na pytanie, dla kogo jest ta książka? Otóż, w moim odczuciu, ucieszą się z niej ci, którzy temat siatek modułowych zgłębiają cierpliwie od dawna i docenią takie zwięzłe ujęcie tematu. Przyda się też zapewne studentom, którym szczególnie zależy na nauce podstaw projektowania, jednak nie jako samodzielna lektura w temacie. Skorzystają z niej zaś z pewnością nauczyciele i wykładowcy, którzy poszukują pomocy dydaktycznych, gdyż dla nich właśnie Kimberly Elam napisała „Siatki”.

Książkę zakupicie między innymi na stronie internetowej wydawnictwa.