Osoby, które pracowały na podstawie różnych umów (mam tu na myśli zarówno umowy o dzieło, jak i umowy zlecenie) z pewnością wielokrotnie brały pod uwagę założenie własnej działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę wyższe podatki czy konieczność comiesięcznego opłacania ZUSu uznawały jednak, iż formalności są zbyt zawiłe w porównaniu do korzyści z działalności płynących.

Należy jednak rozważyć sytuację, która nastąpi, gdy ustawodawca stwierdzi, że działalność założyć musimy – oraz sprawę dla nas kluczową… w jaki sposób możesz rozpoznać, że to już ten moment?

Czym jest działalność gospodarcza?

30 kwietnia 2018 r. utraciła moc wysłużona ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, zaś w jej miejscu pojawiła się Konstytucja Biznesu składająca się z pięciu ustaw. Najistotniejszą z nich jest ustawa Prawo Przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 r., co sprawia, iż to z nią powinieneś się zapoznać w pierwszej kolejności.

Zgodnie z ustawową definicją – działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Pozostałe ustawy (szczególnie te podatkowe) definiują działalność gospodarczą w sposób zbliżony, jak np.:

Ustawodawca nie stworzył nam zbyt dużych problemów w jej dosłownym rozumieniu. Napisana jest w prostym i zrozumiałym dla wszystkich języku. Chociaż po zastanowieniu… możemy stwierdzić, iż jej problemem będzie jednak to, że jest ona zbyt ogólnikowa. Oznacza to, że bardziej pomocna okaże się dla nas doktryna i orzecznictwo sądów (szczególnie tych najwyższych).

Warto zwrócić uwagę, że to, czy nazywasz swoją działalność działalnością gospodarczą a siebie przedsiębiorcą bądź nie, jest de facto bez żadnego znaczenia. Działalność gospodarcza jest faktem i kategorią wyłącznie obiektywną.

Prawo na korzyść przedsiębiorców?

Wprowadzona ustawa Prawo Przedsiębiorców w założeniu miała „zbliżyć się” do przyjaznej interpretacji przepisów, działając na korzyść przedsiębiorców. Najważniejszą zmianą w tym aspekcie jest założenie, że gdy przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści przepisów - wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ.

Inną istotną kwestią jest również domniemanie uczciwości przedsiębiorcy. Organ państwowy (przynajmniej teoretycznie) kieruje się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów. Kiedy przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, organ rozstrzyga je na korzyść przedsiębiorcy.

Ostatnią zmianą jest fakt, iż organy państwowe mają udzielać przedsiębiorcom informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej, jak i w zakresie indywidualnych interpretacji przepisów prawa – co znacznie liberalizuje wcześniejsze postępowanie odbywające się według fikcji prawnej pt. „przedsiębiorca zna prawo”. W zakresie ogólnych zagadnień, będą istniały specjalne punkty informacyjne. Co ciekawe, zgodnie z nową ustawą organ nie może bez uzasadnionej przyczyny odstąpić od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.

Charakterystyczne cechy działalności gospodarczej

Chciałbym pomóc Wam w odróżnieniu prowadzonego przez nas działania od działalności gospodarczej, dlatego za Prawem Przedsiębiorców wskażę Wam kilka cech niezbędnych do zorientowania się nad tym, czym charakteryzuje się każda działalność gospodarcza podlegająca rejestracji.

Prawo Przedsiębiorców wskazuje nam na cechy, takie jak:

1. zorganizowana działalność zarobkowa,
2. wykonywana we własnym imieniu,
3. wykonywana w sposób ciągły.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 grudnia 1991 r. (III CZP 117/91, OSNCP 1992, nr 5, poz. 65) wskazał nam specyficzne cechy działalności gospodarczej, które odnoszą się do wcześniejszych definicji, natomiast pod Konstytucją Biznesu również mogą znaleźć zastosowanie:

1. zawodowy, a więc stały charakter,
2. związaną z nią powtarzalność podejmowanych działań,
3. podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania,
4. uczestnictwo w obrocie gospodarczym.

Podczas definiowania działalności i szukania jej specyficznych cech, należy odnieść się do jej zarobkowego charakteru i ekonomicznej klasyfikacji, zawodowego charakteru oraz do sposobu jej wykonywania. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie.

Last, but not least… poza powyższym, tak jak wskazują definicje działalności gospodarczej - musi być ona nastawiona na zarobek.

Nastawiona na Twój zysk

Działalność gospodarcza to prowadzenie działań, które w efekcie mają (przynajmniej w teorii – praktyka nie gra roli) przynieść Ci zysk. Oznacza to, że nieistotnym będzie to, czy ten zysk realnie przynosi – w efekcie, jeśli twoje działania przynoszą straty, mimo wszystko mogą zostać uznane za działalność gospodarczą. Kluczową rolę gra tutaj cel i zamiar zarobku, niezależnie od tego czy Twoje działania przynoszą pożądany efekt.

Istotne jest zauważenie faktu, iż reklamowanie siebie i/lub swoich usług może wskazać Twoje nastawienie – tj. działanie w celu zysku. Ponadto reklama może również świadczyć o wspomnianym powyżej zawodowym oraz zorganizowanym i ciągłym charakterze Twoich działań, co jest kolejnym wyznacznikiem działalności gospodarczej (ale o tym wspomnę za moment).

Możesz teoretycznie powiedzieć, że nie każda działalność gospodarcza nastawiona jest na zysk. Jednakże mamy wówczas do czynienia z zupełnie innym bytem – czyli organizacją non-profit lub fundacją, podlegającą pod inne przepisy.

Zawodowy charakter naszych działań

Mając na myśli definicję „zawodowego charakteru działalności” muszę wskazać, iż chodzi o fakt zajmowania się tą kwestią w sposób inny niż amatorsko i okazjonalnie. Ustawa przewiduje dokładne określenie zawodów, jakich dotyczy przymus rejestracji działalności. Jedynym wyjątkiem są wolne zawody, których dotyczą inne przesłanki opisane przeze mnie dzisiaj, co jednakże nie zwalnia ich z konieczności zarejestrowania.

Dajmy na to, że jesteś projektantem graficznym. W tym przypadku spełnienie wymagań wskazanych w definicji zawodowego charakteru będzie za sobą pociągało z Twojej strony konieczność zwiększonej staranności oraz szeroko pojętego profesjonalizmu w kontakcie z klientem oraz w wykonywaniu zleconych zadań.

Profesjonalista (czyli osoba prowadząca działalność gospodarczą) z definicji jest kimś, od kogo oczekuje się większych umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania. Kto sprawdza, czy nasze działania wpisują się w wymienione cechy? Niestety, to ustalenie jest w gestii urzędnika – do czego dochodzi dopiero w momencie kontroli, a na dodatek nie określają tego żadne konkretne przepisy.

Jak sprawdzić, czy wykonuję działalność w zorganizowany i ciągły sposób?

Prowadzenie działalności gospodarczej jest procesem – np. prowadzenie działań marketingowych, zakup odpowiedniego sprzętu do pracy, a także realne wykonywanie zleconych prac. Takie działania świadczą o jej zorganizowanym i nieprzypadkowym charakterze.

Co w przypadku, gdy w ramach outsorcingu pracę wykonuje za nas ktoś inny? Informuję, iż nie ma to wpływu na uznanie (zarówno na plus, jak i minus) tego, czy prowadzona jest już działalność gospodarcza. W końcu prowadząc biznes będziesz zlecał niektóre zadania do wykonania podwykonawcom.

Chciałbym dodatkowo podkreślić, iż wykonywanie zadań w imieniu kogoś innego (w ramach np. umowy o pracę) nie podlega kryteriom opisywanym w artykule.

Zwróćmy uwagę na fakt, iż działalność gospodarcza nie może być prowadzona raz na jakiś czas, sporadycznie lub okazjonalnie. Kwestią kluczową jest tzw. „stały zamiar jej prowadzenia”. Wobec tego nie chodzi więc o wykonywanie przez Ciebie jednego długiego zlecenia (które może trwać w końcu od kilku tygodni do miesięcy), ale o zamiar, ciągłość i stałość tego co robimy – np. stałość w dążeniu do zysku opisanego wyżej czy stałych klientów.

Wobec powyższego, nie jest możliwe stwierdzenie, ile konkretnie zleceń musisz wykonać w miesiącu, aby uznać wykonywaną przez Ciebie pracę jako niezarejestrowaną działalność gospodarczą. W zależności od Urzędu Skarbowego – jeden urzędnik uzna, że trzy zawarte umowy w miesiącu to już zorganizowany i ciągły sposób wykonywania działalności, zaś inny urzędnik wskaże, iż będzie to więcej zleceń. W związku z czym decyzja należy do zainteresowanego organu państwowego.

Praca na etacie

Od konieczności rejestracji działalności gospodarczej nie są zwolnione także osoby zatrudnione na etat w innych firmach (oczywiście ich działania charakteryzują wymienione wcześniej cechy – mają obowiązek się zarejestrować).

Przy okazji warto zwrócić uwagę na to, czy w Twojej umowie o pracę znajdują się postanowienia dotyczące zakazu konkurencji. Kolejny przykład – jeśli wykonujesz w swojej pracy zawód grafika, zaś Twoja umowa zawiera takie postanowienia – nie możesz pracować dla podmiotów konkurencyjnych w stosunku do swojego pracodawcy.

Oczywiście nie pozostawię Ciebie bez wyjaśnienia czym jest podmiot konkurencyjny - uznaje się w tym przypadku za niego inne firmy/agencje, nie uznaje się natomiast działalności z innych dziedzin (kwiaciarni, piekarni, klubu fitness), ponieważ pracodawca nie może rozszerzyć „konkurencji” do wszystkich podmiotów np. wykraczających poza „branże” pracodawcy. Jeśli więc chcesz stworzyć plakat dla znajomego klienta – nic nie stoi na przeszkodzie, pod warunkiem wykonania tej usługi w czasie wolnym od pracy. Jednakże nie możesz dorobić jako podwykonawca, jeśli chciałbyś pracować dla innej (podobnej) firmy.

Inkubatory gospodarcze

Rozważając konieczność rejestracji działalności i czynniki, które nas do tego zmuszają, nie sposób nie pomyśleć o popularnej formie pracy, jaką są Inkubatory gospodarcze oraz wszelkie fundacje działające na podobnej zasadzie.

Biorąc pod uwagę działalność w ramach inkubatora – trzeba wskazać, iż zawsze będzie ona nastawiona na zarobek i oczywiście wykonywana w sposób ciągły (bo zobowiązuje nas do tego chociażby umowa podpisywana z Inkubatorem). Co na to urzędnicy? Praktyka wskazuje, iż na dzień dzisiejszy nie występuje konieczność rejestracji działalności.

Co grozi za niezarejestrowanie działalności gospodarczej?

Rejestrując działalność gospodarczą zgłaszasz ją do odpowiedniej ewidencji działalności gospodarczych (CEiDG). Przepisy w tym wypadku wprost mówią, że ten, kto nie dokona takiego wpisu, podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności. Analogicznie – w przypadku, kiedy nie odprowadzisz składek i opłat związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, właściwy urząd nałoży na Ciebie obowiązek uregulowania zaległości wraz z odsetkami.

Gdy nie prowadzisz oficjalnie działalności gospodarczej, oczywisty jest fakt, iż nie prowadzisz również formalności z tym związanych. Niestety, brak wymaganej księgowości w swojej działalności może uniemożliwiać ustalenie wysokości należnych podatków do zapłaty. Jak prawdopodobnie wiesz, niektórzy przedsiębiorcy zobowiązani są także do zarejestrowania kasy fiskalnej (np. taksówkarze) oraz póżniejszego tworzenia odpowiednich raportów na podstawie wydawanych paragonów.

Firma na próbę?

Wspomniane przez nas wcześniej wprowadzenie w 2018 roku Konstytucji Biznesu zliberalizowało podejście do niewielkich form aktywności zarobkowej, umożliwiając założenie tak zwanej „firmy na próbę”. Jakie musisz spełnić warunki, aby uniknąć konieczności rejestracji swojej działalności?

Zgodnie z prawem przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w roku 2019 ww. kwota wynosi 1125 złotych) i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Dodam także, iż wcześniej musisz sprawdzić czy Twoja działalność wymaga specjalnych zezwoleń (jak na przykład usługi prawnicze). Oznacza to, iż jeżeli Twój dochód nie przekroczył kwoty 1125 złotych, wówczas rozliczasz się za pomocą rocznego zeznania podatkowego PIT i nie zachodzi konieczność założenia działalności gospodarczej, a tym samym odprowadzania składek ZUS.

Pamiętaj jednak, iż w momencie, gdy w jakimkolwiek miesiącu przekroczysz kwotę 1125 złotych, musisz obowiązkowo zgłosić w ciągu 7 dni działalność gospodarczą w CEIDG – analogicznie do wskazanych wyżej wytycznych. Powoduje to, iż firma „na próbę” może być ciekawym rozwiązaniem ze względu na praktyczny brak formalności. Zwrócę jednak Twoją uwagę na fakt, iż ze względu na dość niski próg zarobkowy (a co za tym idzie najczęściej bardzo krótki okres czasu, w którym możliwe będzie istnienie firmy w takiej postaci) prędzej czy póżniej i tak musisz się zdecydować na rozpoczęcie działalności gospodarczej, jeżeli spełniasz opisane wyżej kryteria oraz chcesz działać zgodnie z prawem.

Podsumowanie

Reasumując, zarówno reklamowanie się, jak i wykonywanie wielu zleceń dla różnych podmiotów związane z chęcią zarobku z dużym prawdopodobieństwem dla urzędników mogą zaświadczyć o prowadzeniu przez Ciebie niezarejestrowanej działalności gospodarczej. Musisz wiedzieć, że mogą oni zainicjować sprzedaż kontrolowaną.

Zapamiętaj, że Twoje działanie (lub zaniechanie) w tych aspektach tworzy ryzyko zakwalifikowania go także jako wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Wobec powyższego - w pewnych sytuacjach, warto przełamać swoją obawę przed zarejestrowaniem działalności, co pozwoli spać spokojnie oraz działać w kierunku rozwoju Twojego biznesu.