Projektowanie graficzne może pochwalić się wieloma sławnymi osobistościami takimi jak Alfons Mucha, czy bardziej współczesnymi jak Andy Warhol lub Paul Rand. Jednak wielu jest takich, których nie kojarzymy z grafiką bezpośrednio, mimo genialnych prac i imponujących osiągnięć.

Prowadzi to do bardzo wąskiego spojrzenia na wybitnych artystów, których twórczość jest wstanie zaoferować nam zdecydowanie więcej. W szkołach interpretowaliśmy malarstwo czy rzeźbę, a czy usłyszeliśmy o takich hasła jak drzeworyt lub akwaforta?

Raczej nie, przez co straciliśmy kawał inspirującej sztuki i ciekawych historii. Warto zatem jeszcze raz przyjrzeć się znanym artystom - tym razem od strony ich warsztatu graficznego.

Salvador Dali

Szukając najbardziej znanych artystów XX wieku na pewno trafimy na postać Salvadora Daliego. Hiszpański ekscentryk zasłynął z prac malarskich w nurcie surrealizmu. Surrealizm w swoich założeniach polega na tworzeniu dzieł na pograniczu jawy i snu. Obrazy Dalego takie jak „Płonąca żyrafa” czy „Trwałość Pamięci” są jak fantastyczne wizje, które miksują ze sobą elementy świata rzeczywistego w nowe formy.

Sztuka w takiej odsłonie został doceniona przez włoski rząd, który zatrudnił artystę do zilustrowania „Boskiej Komedii” Dantego.

Salvador Dali aby uczcić 700-setną rocznicę napisania dzieła o podróży z piekła do nieba do wykonania powierzonego zadania użył techniki drzeworytu. Polega ona na stworzeniu odbitki rysunku poprzez wyżłobienie go w drewnie, na który nakłada się później tusz i odbija w postaci wydruku na papierze.

W ten sposób Dali zaprojektował około 3,5 tysiąca grafik, które później zostały zamienione na drewniane płyty (średnio 35 bloków na każ gotowy druk w kolorze). Za tą pracę odpowiedzialni byli Raymond Jacquet i Jean Taricco. Mimo, że rząd włoski ostatecznie wycofał się z zamówienia, ten dokończył swoją prace zafascynowany rezultatami jakie osiągnął. W konsekwencji z projektu, który miał trafić do kosza Dali wykreował jedyne w swoim rodzaju dzieło wyprzedzające swoje czasy.

Edward Munch

Norweskiego malarza można nazwać ojcem ekspresjonizmu, który polegał na silnym wyrażeniu emocjonalnych stanów poprzez sztukę. W celu osiągnięcia artystycznej ekspresji, Munch nie bał się używać wyrazistych kolorów oraz swobodnie podchodzić do formy przedstawienia. W ten sposób stworzył prace, na które nie można patrzeć z obojętnością.

Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że artysta eksperymentował z różnymi technikami druku płaskiego. W tym upodobał sobie litografię, która polegała na wykorzystaniu właściwości fizycznych kamienia litograficznego w tym uodpornianiu jego części na wchłanianie farby.

W taki sposób powstaje wydruk na bazie wcześniejszego rysunku. Munch poświęcił mnóstwo czasu, by jego prace graficzne miały tę samą emocjonalną siłę, co jego obrazy malarskie. Uważał, że sposoby, które wypracował pozwalały mu na uzyskanie bardziej intensywnych kolorów niż ówczesne metody.

Norweg badał jak różne techniki wpłyną na odbiór emocjonalny jego dzieł. Przez co również swoje najsławniejsze obrazy takie jak „Krzyk”, „Madonna” czy „Wampir” stworzył w postaci grafik. Który sposób wykonania daje lepszy efekt? To Munch pozostawił już nam.

Zdzisław Beksiński

W ostatnich latach malarstwo Beksińskiego przeżywa swoje drugie życie, zyskując światową popularność. Polak tak jak wcześniej wspomniany Salvador Dali tworzył w nurcie surrealizmu.

Tym różnił się od innych, że przedstawiał makabryczne panoramy pełne śmierci, zdeformowanych ciał ludzkich i apokalipsy. W atmosferze beznadziei dawał upust zbiorowej traumie po II wojnie światowej oraz własnej po stracie żony i syna.

Na przełomie XXI wieku poza pędzlem i płótnem autor był zafascynowany możliwościami jakie otwierały komputery. W owym czasie technologie doprowadziły do powstania nowego działu grafiki, zwanego grafiką komputerową.

Oddzielała ona się od wcześniejszej wiekowej grafiki warsztatowej, opartej o tradycyjne metody druku jak linoryt, drzeworyt itp.

Beksiński z zapałem oswoił swoją twórczość z raczkującymi programami do edycji zdjęć. Jego mroczne fantazje wyprodukowały serie zdeformowanych grafik komputerowych. Przez morderstwo nie było mu dane rozwinąć się bardziej w tym kierunku.

Biorąc pod uwagę umiejętności artystyczne Beksińskiego ciekawość zżera, gdy zadamy sobie pytanie: „Jakie efekty mógłby osiągnąć z dzisiejszymi możliwościami Photoshopa?”.

Rembrandt van Rijn

Wielu malarzy na przestrzeni lat starało się dopracować swoją twórczość, tak aby była jak najbardziej realistyczna. Nikt jednak tak świetnie nie operował światłem oraz mrokiem jak Rembrandt. W swoich dziełach lubował się w scenach mitologicznych i religijnych. Eksplorował stany psychiczne tak by autentycznie oddawały emocje postaci na obrazie. Sława niestety przyniosła mu bardzo rozrzutny tryb życia.

Żeby zarobić na swoje ciągle rosnące wydatki Rembrandt malował portrety, ale również współpracował z drukarzami tworząc dla nich grafikę. Holenderski mistrz aby uzyskać wysokiej jakości druk, posługiwał się akwafortą.

Technika ta polega na pokryciu metalowej płytki warstwą werniksu, a następnie rysowaniu w niej za pomocą igły lub innych narzędzi. Tak przygotowana matryca jest następnie zanurzana w kwasie, który trawi materiał w miejscach, gdzie został usunięty werniks.

Taka metoda pozwalała artyście uzyskać niesamowity detal, który odzwierciedlał styl malarski. Rembrandtowskie ilustracje do książek przyniosły mu świetne dochody, które ostatecznie nie ochroniły go przed rychłym bankructwem. Przez nietrafione inwestycje i rozrzutność nawet jednego z najważniejszych europejskich malarzy dopadła ostatecznie bieda.

Wassily Kandinsky

Myśląc o najsławniejszych rosyjskich artystach z pewnością przewinie się nam przez myśl nazwisko „Kandinsky”. Anegdota mówi, że pewnego razu wszedł do pracowni zachwycony obrazem, w którym zobaczył ciekawe kształty. Okazało się, że był to jego własny obraz zawieszony do góry nogami.

Wywarł on jednak tak duże wrażenie na artyście, że zainspirowany zaczął pracę nad pierwszą akwarelą abstrakcyjną i pracą teoretyczną „O pierwiastku w sztuce”. Wysiłek ten dał paliwo dla nowego nurtu w sztuce nazwanego abstrakcjonizmem, który zrywał z malowaniem obiektów na rzecz czystego wyrazu formy.

Z tym zapleczem Kandinsky dostrzegł możliwości jakie otwierał linoryt w eksplorowaniu swoich idei. Technika ta jest w swoim założeniu bardzo podobna do drzeworytu z tą różnicą, że materiałem jest tutaj linoleum.

Matryca składa się z utwardzonej masy plastycznej, która jest łatwy w ryciu w każdym kierunku. Kandinsky wykorzystał efekt uproszczenia kształtu, który daje druk linorytowy tworząc serię grafik pt. „Dźwięki”.

Prace te związane były z chorobą na którą cierpiał autor, czyli synestezją. To schorzenie, w którym dochodzi do nietypowego odbioru rzeczywistości za pośrednictwem zmysłów. Oznaczało to że artysta słysząc muzykę, mógł widzieć kolory i kształty. Kolejne projekty te jak i malarskie wprowadziły wiele zamieszania w ówczesny świat sztuki.

Otwarły na akademiach plastycznych nowe rozważania na temat piękna, kompozycji i formy. Część z nich została cieple przyjęte przez niemiecką szkołę Bauhausu, która ostatecznie dała podstawy pojęcia pracy projektanta. W konsekwencji Kandinsky swoimi pracami i teoriami dołożył niezwykle istotną cześć w historii designu jakiego znamy teraz.

Francisco Goya

Artysta dorobił się wielkiej sławy poprzez malowanie portretów i scen rodzajowych. Mistrzowskim warsztatem wkupił się w łaski króla i królowej, którzy chronili go od tego momentu przed oczami hiszpańskiej inkwizycji.

W ten sposób nadworny malarz mógł skupić się wyłącznie na doskonaleniu swojego rzemiosła. Jednak spokój nie trwał wiecznie i prysł w obliczy nowych wydarzeń.

Rewolucja francuska rozlała się po Europie nie omijając przy tym Hiszpanii, gdzie później Napoleon zmusił od abdykacji parę królewską. Spowodowało to wojnę domową, której horror Goya uwiecznił w swoim malarstwie w dziełach takich jak „Rozstrzelanie powstańców madryckich”.

Artysta jako jeden z pierwszych przeniósł w temacie obrazów wojennych skupienie na tragedię zwykłych ludzi, a nie wielkie zwycięstwa i dowódców.

Najbardziej wierną relację z tego czasu, która jest kluczowa dla zrozumienia horroru, który toczył się w kraju jest cykl 82 rycin pod nazwą „Okropności wojny”. Ryciny, czyli odbitki graficzne powstały poprzez łączenie różnych technik grafiki warsztatowej takich jak akwaforta, akwatinta, miedzioryt z akcentami za pomocą suchej igły.

Przedstawiają egzekucje, głód i nadużycia polityczno-kościelne za pomocą porównań ludzi do zwierząt oraz innych zabiegów. Bez wątpienia są to prace godne refleksji, gdyż pomimo płynącego dalej czasu pozostają aktualne. W ten sposób seria „Okropności wojny” jest jak krzywe zwierciadło, w którym dojrzeć możemy współczesne tragedie.

Podsumowanie

W kontekście rozwoju sztuki i kultury, temat grafiki zostaje często zepchnięty na dalszy plan. Jednak przykładów wielkich artystów, którzy również tworzyli genialne prace w tej dziedzinie można mnożyć.

Kryją się za nimi ciekawe historie, często tragiczne. Mimo to bliskie nam współcześnie takie jak problemy finansowe, wojna, czy tzw. „projekty do kosza”.

Nie można, więc zapominać o tej stronie przedstawionych tutaj twórców sztuki. W innym razie prowadzi do błędnego ich obrazu jako ludzi zamkniętych na mistrzostwo w jednej dziedzinie.

Fakty pokazują, że byli to ludzie wielu profesji. Przez wieki pojęcie „artysta” od łacińskiego słowa „artifex” odnosiło się szeroko do umiejętnego rzemieślnika. Warto, więc patrząc przez historię wyciągnąć jeden wniosek, że paliwem wybitnych artystów była praca z różnymi formami wyrazu, w tym właśnie z grafiką.