“Polska Szkoła Plakatu” to pojęcie, które powszechnie określa intensywny rozwój w dziedzinie plakatu w okresie od końca lat czterdziestych do schyłku lat sześćdziesiątych. Pojęcie to często mylnie określane jest jako kierunek artystyczny lub kolektyw. Czym za tym jest Polska Szkoła Plakatu, o której tak dużo mówimy? Z pewnością fenomenem, do rozwoju którego przyczyniło się grono znakomitych artystów-plakacistów oraz ich unikatowe interpretowanie plakatu poprzez różne dziedziny sztuki.
Plakat jako graficzna forma użytkowa od samego początku swojego istnienia ewoluował szybko i często w coraz bardziej skomplikowane formy. Do jego zadań od zawsze należało przekazywanie komunikatu w najszybszy możliwy sposób. Do tego plakacista wykorzystuje wiele elementów; graficzne formy wizualne, fotografie, typografie. Aby odbiorca zrozumiał przekaz musi odwołać się do swojej wyobraźni i pamięci. Interpretując plakat odbiorca reaguje na przekazywaną informacje. Ujmując to metaforycznie, zadaniem plakatu jest tłumaczenie języka twórcy na język odbiory.
Pojawiające się trendy w dziedzinie plakatu inspirowane były nowymi okresami w dziejach sztuki. Sztuka nowoczesna skupiła się na rozwoju języka sztuki, poznawaniu nowych technik i materiałów oraz eksperymentowaniu z formą. Polska sztuka nowoczesna oraz jej reprezentanci ograniczeni byli w poznawaniu nowych trendów ze względu na panujący ustrój komunistyczny przez co rozwój trendów nie następował w takim samym tempie jak w innych krajach Europejskich będących poza Blokiem Wschodnim. Nie dotyczyło to jednak w takim samym stopniu plakatu ze względu na przychylność władz komunistycznych do tej formy sztuki, która zdaniem komunistów odzwierciedlała cele sztuki socrealistycznej. Tym samym z upływem czasu plakat został uznany za polski udział w rozwoju Europejskiej sztuki nowoczesnej. Polscy plakaciści byli przede wszystkim wykształconymi malarzami i rysownikami. Nie trzymając się ograniczających zasad projektowania, podążali za artystycznym instynktem operując językiem metaforyki, podwójnego przekazu i kolorów.
Plakaty tamtego okresu oznaczały się uproszczeniem i jednocześnie niejednoznacznością. W swoich plakatach artyści posługiwali się złożoną metaforyką w połączeniu z symboliką przedmiotów i kolorów. Trudno mówić o jednym konkretnym stylu, który zdominował Polską Szkołę Plakatu, ponieważ plakaciści oznaczali się niezwykłą indywidualnością stylu. Aby jeszcze lepiej zrozumieć złożoną rolę artysty-plakacisty w tamtym okresie, przedstawione zostaną sylwetki kilku reprezentantów tego okresu.
Trudno nie zacząć od Henryka Tomaszewskiego, jednego z pionierów Polskiej Szkoły Plakatu, wybitnego artysty, plakacisty, ilustratora i pedagoga. Jego plakaty charakteryzują się aluzyjnym i niedopowiedzianym przekazem, przedstawione są jednak w prostym i uniwersalnym stylu. Wykorzystując swój warsztat malarski, który zdobył jako student malarstwa na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, Tomaszewski często posługuje się charakterystyczną dla niego plamą barwną i grą kolorów. Graficzne i proste w formie rysunki, często niebanalnie żartobliwe, przepełnione są poetyką obrazu. Z pozoru prymitywne plakaty Tomaszewskiego pobudzają do głębszej refleksji i prowokują odbiorcę do gry, w której to odbiorca próbuje odczytać “język” plakacisty.
Kolejną postacią, znakomicie opisującą rolę plakacisty w okresie Polskiej Szkoły Plakatu jest Wojciech Fangor. Jego twórczość jest niesamowicie zróżnicowana. Fangor jako plakacista, rysownik, malarz oraz rzeźbiarz tworzył prace figuratywne oraz abstrakcyjne. Jego twórczość obejmowała malarstwo socrealistyczne, konceptualne aż po minimal art. Wyobraźnia Fangora nie znała granic. Jego plakaty cechuje przede wszystkim synteza idei, wyraźny i mocny przekaz. Jego plakaty zdominowane są przez monumentalne postaci i obiekty. Fascynacja Fangora przestrzenią w metaforycznym i fizycznym sensie również ujawnia się w jego plakatach.
Kolejnym „ojcem” Polskiej Szkoły Plakatu, którego pragnę przedstawić jest Jan Młodożeniec. Jego plakaty cechuje dosłowność, która jak sam potwierdzał w swoich wypowiedziach miała pomóc mu w komunikacji z odbiorcą plakatu. Plakaty Młodożeńca charakteryzują się dziecięco wyglądającymi rysunkami, rozbudowaną typografią, często współgrająca z rysunkiem, jak i gra dominujących kolorów. Twórczość plakacisty inspirowana była polskim folklorem co w zestawieniu z ekspresyjnym przekazem odnoszącym się do sztuki nowoczesnej ukazuje unikatowość twórczości Młodożeńca.
Ostatnim już prezentowanym w tym artykule plakacistą Polskiej Szkoły Plakatu będzie Wojciech Zamecznik, którego twórczość plakatowa charakteryzuje się wykorzystaniem fotografii. Zamecznik traktował plakat konstruktywnie, w jego pracach istnieje ład a ich przekaz jest stonowany i bezpośredni. Plakacista eksperymentował w swoich pracach z fotografią, celowo ją upraszczając oraz łącząc z treścią. Wykorzystywał fotografię barwną oraz jednobarwną. W owym okresie, Zamecznik był prekursorem plakatów z wykorzystaniem fotografii. Jego prace mają ponadczasowy charakter zarówno w formie jak i przekazie.
Do grona plakacistów reprezentujących Polską Szkołę Plakatu należało wielu innych utalentowanych artystów, między innymi: Roman Cieślewicz, Jan Lenica, Eryk Lipiński, Tadeusz Trepkowski, Józef Mroszczak, Waldemar Świerzy, Wiktor Górka, Julian Pałka, Teresa Byszewska-Lenica, Stanisław Starowieyski, Zbigniew Kaja, Anna Huskowska oraz wielu innych. Zestawienie twórczości Tomaszewskiego, Fangora, Młodożeńca i Zamecznika ukazuje jak wiele podobieństw oraz różnic istniało pomiędzy ich stylami, ekspresją wypowiedzi oraz technikami. Dlatego nie należy mówić o jednolitym stylu Polskiej Szkoły Plakatu. Tak zwany “złoty okres polskiego plakatu” to przede wszystkim zbiór indywidualnych stylów wypracowanych przez charyzmatycznych artystów, którzy wykorzystując poznane techniki tworzenia sztuki potrafili stworzyć wyjątkowe plakaty. Poniżej kilka przykładów prac artystek-plakacistek, o których pracach często zapomina się rozważając fenomen Polskiej Szkoły Plakatu.
Rola plakacisty w okresie Polskiej Szkoły Plakatu nie może być jednoznacznie zdefiniowana. Plakaty tworzone były przez malarzy, fotografów, ilustratorów, rzeźbiarzy. W zdominowanym komercją świecie plakatu odnajdowali swoje artystyczne ścieżki, tworząc dzieła sztuki, które przyczyniły się do rozwoju polskiej sztuki nowoczesnej.
